Pinsala na Anterior Cruciate Ligament (ACL)

________________________________________________________________________

MGA PINAKAMAHALAGANG PUNTO

• Ang pinsalanag ACL ay ang pagbanat o pagpunit ng matibay na tali ng tissue sa iyong tuhod na nagdudugtong sa buto ng iyong hitad sa iyong lulod at sinusuportqahan ang hugpungan ng tuhod.
• Baguhin o itigil ang paggawa sa mga aktibidad na nagiging sanhi ng pananakit hangggang sa maghilom ang pinsala.
• Ang pinsalang ACL ay maaaring magamot sa pamamagitan ng pag-aalis ng likido, mga benda, saklay, yelo, at paminsan-minsan sa pamamagitan ng mga gamot o operasyon.

________________________________________________________________________

Ano ang isang pinsala na anterior cruciate ligament (ACL)?

Ang pinsalang anterior cruciate ligament (ACL) ay isang pinsala sa isa sa mga litid sa iyong tuhod. Ang mga litid ay matitibay na tali ng tissue na nagkokonekta sa isang buto papunta sa isa pa para mabuo ang mga kasukasuan. Kinokonekta ng ACL ang iyong buto ng hita sa iyong lulod. Ang ACL, kasama ang iba pang litid, ay pinapanatiling nasa puwesto ang iyong tuhod at mga buto sa paa kapag naglalakad o tumatakbo ka. Kapag napinsala ang isang litid, maari itong mabanat, bahagyang mapunit, o ganap na mapunit. Ang ganap na pagkapunit ay ginagawang napakaluwag at hindi panatag ang dugtong ng tuhod.

Ang pinsala sa litid ay tinatawag din na pilay.

Ano ang sanhi?

Ang isang pinsala na ACL ay maaaring sanhi ng isang dagliang aktibidad na nakakapagpapapalipit o nakakapunit ng litid, tulad ng:

• Isang may puwersang mosyon na pagpalipit ng iyong tuhod, tulad ng pagbagsak o matamaan habang nagpu-football, basketball, o soccer
• Pag-unat pa ng iyong tuhod kaysa sa normal na maiuunat nito (hyperextendion), tulad kapag lumapag ka mula sa isang pagtalon
• Mapuwersang pagtulak ng iyong buto sa hita sa kabilang panig ng iyong lulod, na maaaring mangyaring kapag biglaang kang huminto habang tumatakbo ka o kung biglaan mong ililipat ng iyong timbang kapag nag-i-skii ka

Ano ang mga sintomas?

Maaaring kabilang sa mga sintomas ang:

• Isang malakas, makirot na pag-pop sa oras ng pinsala
• Pamamaga ng iyong tuhod
• Nahihirapang ibaluktot o ideretso ang iyong tuhod
• Pananakit sa paligid ng iyong tuhod
• Pakiramdam na parang maluwag o hindi matatag ang iyong tuhod

Kung napunit mo ang iyong ACL noong nakalipas na mga buwan o taon at hindi mo pa ito naipakumpuni sa pamamagitan ng operasyon, maaaring magkaroon ka ng pakiramdam na mahina ang iyong tuhod at bumibigay kapag bumalukto o pumihit ka.

Papaano itong sinusuri?

Tatanungin ng iyong healthcare provider ang tungkol sa iyong mga sintomas, aktibidad, at medikal na history at susuriin ka. Maaari magkaroon ka ng ma-X-ray o iba pang scan. Bilang halimbawa maaaring mag-MRI ka, na gumagamit ng malakas na magnetic field at mga radio wave para ipakita ang mga detalyadong larawan ng dugtong ng iyong tuhod.

Papaano itong ginagamot?

Kakailanganin mong magpalit o itigil ang mga aktibidad na nagiging sanhi ng pananakit hangggang sa maghilom ang litid.

Kung mayroon kang pamamaga sa iyong kasu-kasuan, maaaring kailanganing alisin ng iyong healthcare provider ang likido mula sa iyong tuhod gamit ang isang karayom at hiringgilya.

Maaaring balutan ng iyong provider ng nababanat na benda ang iyong tuhod para mapigilan sa paglala ang pamamaga. Maaaring kailanganin mong panatilihin ang iyong tuhod sa isang immobilizer ng tuhod at gumamit ng mga saklay para maprotektahan ang iyong tuhod habang naghihilom ka.

Para sa mga ganap na pagkapunit, ikaw at ang iyong healthcare provider ay magpapasya kung dapat kang magkaroon ng matinding rehabilitasyon na therap o kung dapat kang magpaopera kasunod ng rehab. Ang isang napunit na ACL ay hindi maaaring magkasamang tahiin muli. Ang litid ay kailangang muling mabuo sa pamamagitan ng operasyon sa pamamagitan ng pagkuha ng mga litid mula sa iba pang bahagi ng iyong paa at pagkabitin ang mga ito sa buto sa hita at lulod.

Kung mayroong kang ganap na napunit na anterior cruciate ligament at hindi nakumpuni sa pamamagitan ng operasyon, ang mga epekto ay maaaring panghabangbuhay. Maaaring makaramdam ang iyong tuhod ng pagkaluwa at pakiramdam nito'y kakalas ito kapag tumatakbo ka at gumagawa ng mga mabilis na pagpihit. Anag mga ehersisyong pangrehabilitasyon at isang espesyal na brace ay makatutulong na mapabuti ang mga sintomas na ito. Kung magagawa mo ang iyong mga normal na aktibidad nang walang kirot at handang isuko ang mga aktibidad na naglalagay ng dagdag na stress sa iyong tuhod, maaaring hindi mo kailanganin ng operasyon.

Maaaring isaalang-alang mo ang operasyon na reconstructive ACL kung:

• Hindi matatag ang iyong tuhod at bumibigay sa panahon ng palagiang ginagawa o atletikong aktibidad.
• Ikaw ay isang mapaghamong atleta at ang iyong tuhod ay maaaring hindi matatag at bumibigay sa panahon ng iyong sport (bilang halimbawa, basketball, footbal, o soccer).
• Hindi ka handang isuko ang sports na kasama ang pag-ikot at pag-cut, tulad ng soccer at basketball.
• Gusto mong maiwasan ang pinsala pa sa iyong tuhod. Ang isang hindi matatag na tuhod ay maaaring humanton sa mas maraming pinsala at arthritis.

Papaano kong pangangalagaan ang sarili ko?

Para panatilihing mapababa ang pamamaga at tulungang lunasan ang pananakit sa unang ilang araw pagkatapos ng pinsala:

• Maglagay ng bulsa-de-yelo, gel pack, o pakete ng mga nagyelong gulay na nakabalot sa isang basahan sa napinsalang bahagi tuwing 3 hanggang 4 na oras nang hanggang 20 minuto nang minsan.
• Panatilihing nakapatong ang iyong tuhod sa isang unan kapag uupo o hihiga ka.
• Uminom ng hindi inireresetang gamot sa pananakit, tulad ng acetaminophen, ibuprofen, o naproxen. Basahin ang label at inumin tulad ng inuutos. Maliban lang kung inirerekumenda ng iyong healthcare provider, hindi mo dapat inunim ang mga gamot na ito nang higit sa 10 araw.
  • Ang mga nonsteroidal anti-inflammatory medicines (NSAIDs), tulad ng ibuprofen, naproxen, at aspirin, ay maaaring magsanhi ng pagdurugo ng bituka at iba pang problema. Ang mga peligrong ito ay tumataas sa edad.
  • Ang acetaminophen ay maaaring maging sanhi pinsala sa atay o iba pang problema. Maliban lang kung inirerekumenda ng iyong provider, huwag iinom nang higit sa 3000 milligrams (mg) sa 24 na oras. Para makasigurado na hindi ka iinom nang sobra, tingnan ang iba pang gamot na iniinom mo para malaman kung naglalaman din sila ng acetaminophen. Tanungin ang iyong provider kung kailangan mong iwasan ang pag-inom ng alkohol habang iniinom ang gamot na ito.

Sundin ang mga itinuturo ng iyong healthcare provider, kabilang ang anumang ehersisyong inirerekumenda ng iyong provider. Tanungin ang iyong provider.

• Papaano at kailan mo malalaman ang mga resulta ng iyong pagsusuri
• Gaanong katagal para makapanumbalik sa dating lakas ng katawan
• Anong mga aktibidad ang dapat mong iwasan at kung kailan ka makakabalik sa iyong mga normal na aktibidad
• Papaanong pangalagaan ang iyong sarili sa bahay
• Anong mga sintomas o problema ang dapat mong subaybayan at ano ang gagawin kung magkakaroon ka ng mga ito

Siguruhin na alam mo kung kailan ka dapat bumalik para sa isang checkup.

Papaano akong makakatulong maiwasan ang pinsala ng ACL?

Ang mga ehersisyong pang-warm-up at pag-uunat bago sa mga aktibidad ay makakatulong maiwasan ang mga pinsala. Bilang halimbawa, mag-ehersisyo na nakapagpapalakas ng mga kalamnan ng hita at hamstring at unatin ang mga kalamnan ng iyong binti.

Sundin ang mga patakarang pangkaligtasan at gumamit ng anumang pangprotektang kagamitan na inirerekumenda para sa iyong trabaho o sport. Bilang halimbawa, kung mag-i-ski ka, siguruhing nai-set nang tama ang iyong mga ski binding ng isang sanay na dalubhasa para kakawala ang iyong mga ski kung babagsak ka.