Rối loạn cảm xúc lưỡng cực

________________________________________________________________________

CÁC ĐIỂM QUAN TRỌNG

• Rối loạn lưỡng lực có thể làm thay đổi nghiêm trọng về tâm trạng, suy nghĩ và hành vi, như cảm giác phấn khích hoặc hiếu động, sau đó cảm thấy buồn, tuyệt vọng và năng lượng giảm sút.
• Điều trị có thể bao gồm thuốc, trị liệu và học các cách chế ngự căng thẳng. Trong các trường hợp nghiêm trọng, bạn có thể cần phải được điều trị trong bệnh viện.
• Yêu cầu chăm sóc khẩn cấp nếu bạn hoặc người thân có ý nghĩ tự tử nghiêm trọng hoặc làm hại người khác. Cũng yêu cầu trợ giúp khẩn cấp nếu hành vi hưng cảm trở nên dữ dội đến mức gây nguy hiểm cho bạn hoặc người khác.

________________________________________________________________________

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là gì?

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là bệnh lý gây ra những thay đổi quá mức về tâm trạng, suy nghĩ và hành vi. Thường có hai "giai đoạn tâm trạng", một giai đoạn hưng cảm và một giai đoạn trầm cảm. Trong gian đoạn hưng cảm, bạn cảm thấy rất sung sức và rất hiếu động. Trong giai đoạn trầm cảm, bạn cảm thấy rất buồn, tuyệt vọng và không quan tâm đến bất cứ thứ gì.

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực có thể kéo dài suốt đời. Các triệu chứng có xu hướng trầm trọng hơn nếu không được điều trị. Rối loạn cảm xúc lưỡng cực có thể được kiểm soát mặc dù nó không thể được chữa khỏi.

Nguyên nhân là gì?

Nguyên nhân chính xác gây ra rối loạn chưa được xác định.

• Não bộ sản sinh ra các chất hóa học có ảnh hưởng đến những suy nghĩ, các cảm xúc và những hành động. Nếu không có sự cân bằng hợp lý giữa các chất hóa học thì bạn có thể gặp những vấn đề trong suy nghĩ, cảm nhận và hành động. Những người mắc phải rối loạn này có thể có quá nhiều hoặc quá ít một vài các chất hóa học trên. Nguyên nhân gây ra sự thay đổi tâm trạng chưa được xác định.
• Rối loạn cảm xúc lưỡng cực có xu hướng di truyền trong gia đình. Căng thẳng cũng góp phần gây nên bệnh này.
• Những người mắc chứng rối loạn này có thể có những thay đổi thể chất trong não của họ. Các thay đổi này có thể có nghĩa là một số phần của bộ não của họ hoạt động tích cực hơn hoặc ít tích cực hơn so với ở những người khác.
• Một số thuốc có thể gây ra các triệu chứng trầm cảm hoặc hưng cảm. Những thuốc này bao gồm thuốc điều trị huyết áp, thuốc ăn kiêng và thuốc chứa steroid như prednisone.
• Việc lạm dụng rượu và chất kích thích có thể kích thích các triệu chứng.

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực không quá phổ biến. Nó thường bắt đầu trong những năm tháng thanh niên. Nếu bạn là phụ nữ, các giai đoạn có thể diễn ra ngay trước chu kỳ kinh nguyệt hoặc sau khi sinh con.

Những triệu chứng là gì?

Trong giai đoạn hưng cảm, bạn có thể:

• Có một niềm tin phi thực tế rằng bạn đặc biệt thông minh, sáng tạo và có thể làm những điều phi thường
• Hoạt ngôn và nói nhanh đến mức những người khác khó theo dõi những điều bạn đang nói
• Có những suy nghĩ rất nhanh
• Khó tập trung và thay đổi đột ngột giữa các ý nghĩ khác nhau
• Thường xuyên thực hiện nhiều dự án mới nhưng không hoàn thành chúng
• Có nhiều cảm giác lo âu và hoảng loạn
• Trải qua nhiều ngày ngủ ít hoặc không ngủ và không cảm thấy mệt
• Cảm thấy bị kích thích
• Đánh nhau với người khác
• Quan tâm hơn đến tình dục
• Cực kỳ hiếu động và hành động liều lĩnh, như tham gia chè chén lu bù hoặc quan hệ tình dục không an toàn

Khi trong giai đoạn hưng cảm, bạn có thể cho rằng bạn bình thường, nhưng những người khác xung quanh thấy bạn đang gây ra rắc rối.

Nếu đang trải qua giai đoạn quá căng thẳng, bạn cũng có thể có các triệu chứng như lú lẫn; nghe thấy, nhìn thấy hoặc cảm thấy những thứ mà người khác không thấy; hoặc cho rằng mọi thứ không có thật.

Giai đoạn hưng cảm có thể kèm theo một giai đoạn hành vi và tâm trạng bình thường hoặc một giai đoạn trầm cảm. Trong giai đoạn trầm cảm, bạn có thể:

• Cảm thấy buồn hoặc không thích thú những thứ mà bạn thường yêu thích
• Dễ bị kích động
• Khó ngủ, thức dậy sớm hoặc ngủ quá nhiều
• Chú ý đến sự thay đổi trong cảm giác thèm ăn và cân nặng, hoặc tăng hoặc giảm
• Cảm giác mệt mỏi hoặc năng lượng giảm sút
• Giảm ham muốn tình dục
• Cảm thấy vô dụng và tội lỗi
• Không thể tập trung hoặc nhớ điều gì
• Cảm thấy tuyệt vọng hoặc không quan tâm đến bất cứ thứ gì
• Có các triệu chứng về sức khỏe thể chất, như đau đầu và đau khớp
• Thường nghĩ về cái chết hoặc tự tử

Bạn cũng có thể có giai đoạn gọi là hỗn hợp. Giai đoạn hỗn hợp có các triệu chứng hưng cảm và trầm cảm cùng một lúc. Trong giai đoạn hỗn hợp, bạn có thể hiếu động quá mức, có suy nghĩ rất nhanh, xa lánh những người khác, cảm thấy không có giá trị hoặc rất kích động và khóc thường xuyên.

Các triệu chứng có thể kéo dài nhiều ngày hoặc nhiều tuần. Một số người có kiểu chu kỳ nhanh và có thể có trên 4 thay đổi tâm trạng quá mức trong một năm.

Bệnh được chẩn đoán như thế nào?

Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe hoặc chuyên gia trị liệu sẽ hỏi vể những triệu chứng của bạn. Họ sẽ đảm bảo rằng bạn không có bệnh lý y tế hoặc vấn đề với rượu hoặc ma túy mà có thể gây ra các triệu chứng.

Bệnh được điều trị như thế nào?

Nếu rối loạn cảm xúc lưỡng cực không được điều trị, nó có xu hướng trầm trọng hơn. Hưng cảm và trầm cảm có thể trầm trọng hơn và các giai đoạn xảy ra thường xuyên hơn. Hầu hết thời gian, bạn sẽ cảm thấy khá hơn sau vài tuần điều trị. Rối loạn cảm xúc lưỡng cực có thể được điều trị hiệu quả mặc dù có thể không chữa được.

Thuốc là cách điều trị hiệu quả nhất đối với rối loạn cảm xúc lưỡng cực. Nếu một giai đoạn trở nên trầm trọng, bạn có thể cần nằm viện một thời gian.

Thuốc

Nhiều loại thuốc có thể giúp điều trị rối loạn cảm xúc lưỡng cực. Nhà cung cấp dịch vụ y tế sẽ làm việc với bạn để lựa chọn thuốc tốt nhất. Bạn có thể cần dùng nhiều hơn một loại thuốc.

Liệu pháp

Kết hợp sử dụng thuốc và các liệu pháp trị liệu thường là phương pháp tốt nhất. Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) là một loại liệu pháp giúp bạn xác định và thay đổi quá trình suy nghĩ. Thay thế những ý nghĩ tiêu cực bằng ý nghĩ tích cực có thể giúp bạn học được cách quản lý các triệu chứng.

Liệu pháp gia đình thường rất hữu ích. Liệu pháp gia đình coi gia đình là một tổng thể chứ không chỉ tập trung vào bạn.

Liệu pháp tiếp xúc cá nhân có thể giúp bạn giải quyết một hoặc hai lĩnh vực có vấn đề, như những mối quan hệ với bạn bè và gia đình. Tìm hiểu về rối loạn và cách kiểm soát các triệu chứng cũng rất hữu ích.

Các cách điều trị khác

Học cách thư giãn có thể giúp ích. Yoga và thiền cũng có thể hữu ích. Bạn có thể muốn trao đổi với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của mình về việc sử dụng các phương pháp này cùng với thuốc và liệu pháp.

Nhiều người đã khẳng định rằng một số sản phẩm thảo dược và sản phẩm ăn kiêng nhất định giúp kiểm soát những triệu chứng trầm cảm. Axit béo omega-3 có thể giúp giảm các triệu chứng trầm cảm. Chưa có phương pháp điều trị thảo dược hoặc tự nhiên nào được biết có hiệu quả trong việc điều trị rối loạn cảm xúc lưỡng cực. Các thuốc bổ sung chưa được kiểm tra hoặc chuẩn hóa và có thể khác nhau về cường độ và hiệu quả. Chúng có thể có tác dụng phụ và không phải lúc nào cũng an toàn. Trao đổi với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn trước khi sử dụng bất kỳ sản phẩm nào.

Tôi có thể tự chăm sóc bản thân như thế nào?

• Uống thuốc mỗi ngày, ngay cả khi bạn cảm thấy khỏe. Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là một căn bệnh suốt đời. Ngừng uống thuốc khi bạn cảm thấy khỏe có thể làm các giai đoạn quay trở lại.
• Học cách chế ngự căng thẳng. Yêu cầu trợ giúp tại nhà và nơi làm việc khi lượng công việc quá lớn để xử lý. Tìm cách thư giãn, ví dụ làm một công việc yêu thích, nghe nhạc, xem phim hoặc đi dạo. Thực hiện các bài tập thở sâu khi bạn cảm thấy căng thẳng.
• Chăm sóc sức khỏe thể chất của bạn. Cố gắng ngủ ít nhất 7 đến 9 tiếng mỗi đêm. Thực hiện chế độ ăn uống điều độ. Hạn chế dùng caffein. Nếu bạn hút thuốc lá, hãy cai thuốc. Tập thể dục theo các hướng dẫn của nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn.
• Tránh rượu và ma túy.
• Kiểm tra thuốc của bạn. Hỏi ý kiến nhà cung cấp dịch vụ y tế điều trị rối loạn cảm xúc lưỡng cực cho bạn trước khi uống các thuốc khác để đảm bảo không có những xung đột với thuốc điều trị rối loạn cảm xúc lưỡng cực của bạn.
• Yêu cầu hỗ trợ. Nói chuyện với gia đình và bạn bè. Tự theo dõi các dấu hiệu bắt đầu của giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm. Đề nghị những người xung quanh bạn cũng theo dõi chặt chẽ.

Yêu cầu chăm sóc khẩn cấp nếu bạn hoặc người thân có ý nghĩ tự tử nghiêm trọng hoặc làm hại người khác. Cũng yêu cầu trợ giúp khẩn cấp nếu hành vi hưng cảm trở nên dữ dội đến mức gây nguy hiểm cho bạn hoặc người khác.

Để biết thông tin chi tiết, liên hệ:

• Liên minh Hỗ trợ Trầm cảm và Rối loạn Lưỡng cực (Depression and Bipolar Support Alliance)
  800-826-3632
  http://www.dbsalliance.org
• Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia (National Institute of Mental Health)
  866-615-6464
  http://www.nimh.nih.gov/