Bệnh tâm thần phân liệt

________________________________________________________________________

CÁC ĐIỂM QUAN TRỌNG

• Bệnh tâm thần phân liệt là một bệnh lý nghiêm trọng gây ra thay đổi trong suy nghĩ, cảm xúc và hành vi. Các vấn đề về cách nghĩ của bạn có thể sẽ khiến bạn rất khó để đối mặt với cuộc sống hàng ngày.
• Thuốc là phần quan trọng nhất của phép điều trị. Điều trị có thể bao gồm trị liệu và học cách để kiểm soát căng thẳng. Trong các trường hợp nghiêm trọng, bạn có thể cần phải được điều trị trong bệnh viện.

________________________________________________________________________

Bệnh tâm thần phân liệt là gì?

Bệnh tâm thần phân liệt là một bệnh lý nghiêm trọng gây ra thay đổi trong suy nghĩ, cảm xúc và hành vi. Nếu bạn mắc bệnh này, bạn có thể:

• Nghe thấy những tiếng nói mà người khác không nghe thấy
• Có hành vi bất thường
• Nói những điều mà người khác không hiểu
• Không thể phân biệt đâu là thật, đâu là tưởng tượng
• Không thể hiện cảm xúc

Bệnh tâm thần phân liệt thường gây ra các vấn đề nghiêm trọng trong hoạt động hàng ngày.

Nguyên nhân là gì?

Nguyên nhân chính xác của chứng rối loạn này vẫn chưa được xác định.

• Não bộ sản sinh ra các chất hóa học có ảnh hưởng đến những suy nghĩ, các cảm xúc và những hành động. Nếu không có sự cân bằng hợp lý giữa các chất hóa học thì bạn có thể gặp những vấn đề trong suy nghĩ, cảm nhận và hành động. Những người mắc phải rối loạn này có thể có quá nhiều hoặc quá ít một vài các chất hóa học trên.
• Nếu một người phụ nữ có vi rút hoặc có vấn đề về dinh dưỡng trong khi đang mang thai, nguy cơ đứa trẻ sinh ra bị bệnh tâm thần phân liệt trong tương lai sẽ tăng lên. Mức ôxi thấp do thời gian sinh lâu hoặc sinh non cũng có thể làm tăng nguy cơ.
• Bệnh tâm thần phân liệt có xu hướng di truyền trong gia đ́nh. Nếu đứa trẻ có bố hoặc mẹ bị bệnh tâm thần phân liệt th́ khả năng phát triển bệnh của đứa trẻ đó cao hơn 10 lần so với những đứa trẻ khác. Điều này đúng ngay cả khi đứa trẻ không lớn lên cùng người bố hoặc người mẹ mắc bệnh tâm thần phân liệt đó.
• Căng thẳng cũng góp phần gây nên bệnh này. Bệnh tâm thần phân liệt không phải do cha mẹ chăm sóc kém, lạm dụng trẻ em hay sự bỏ mặc gây ra. Tuy nhiên, căng thẳng hoặc lạm dụng quá nhiều có thể khiến các triệu chứng xuất hiện sớm hơn và nghiêm trọng hơn.
• Những người mắc chứng rối loạn này có thể có những thay đổi thể chất trong não của họ. Các thay đổi này có thể có nghĩa là một số phần của bộ não của họ hoạt động tích cực hơn hoặc ít tích cực hơn so với ở những người khác.
• Một số thuốc có thể gây ra các triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt. Các thuốc này bao gồm LSD, cocain và amphetamin.

Bệnh tâm thần phân liệt thường bắt đầu ở cuối tuổi thanh thiếu niên hoặc ở tuổi đôi mươi. Các triệu chứng thường tăng trong 3 đến 5 năm. Đôi khi, bệnh tâm thần phân liệt khởi phát đột ngột trong một vài tuần. Một vài người được chẩn đoán từ nhỏ và một số người th́ sau 40 tuổi. Vài triệu người ở Hoa Kỳ bị mắc căn bệnh này. Bệnh này thường hay xảy ra ở nam giới hơn nữ giới.

Những triệu chứng là gì?

Không có triệu chứng đơn lẻ xác định căn bệnh này. Một số triệu chứng là các hành vi không nhìn thấy được ở những người không mắc bệnh tâm thần. Các loại triệu chứng này được gọi là triệu chứng dương tính. Chúng có thể xuất hiện rồi mất, và chúng có thể nhẹ cho tới nặng. Các triệu chứng dương tính bao gồm:

• Nghe thấy, nhìn thấy, ngửi thấy hoặc cảm thấy những thứ mà người khác không thấy
• Tin vào những điều không có thật, chẳng hạn như nghĩ rằng người khác đang cố làm đau bạn
• Gặp vấn đề với việc nghĩ thông suốt
• Dừng nói khi đang nói nửa chừng
• Nói ra những câu vô nghĩa
• Lặp lại nhiều lần một số cử chỉ nhất định hoặc không động đậy chút nào

Người mắc tâm thần phân liệt không có một số cảm xúc và hành vi như ở người bình thường. Đây được gọi là các triệu chứng âm tính. Các triệu chứng âm tính thường khó nhận ra hơn và có thể bị nhầm với trầm cảm hoặc các bệnh tâm thần khác. Các triệu chứng âm tính bao gồm:

• Khuôn mặt không có biểu cảm, chẳng hạn như cười hay cau mày
• Ăn mặc kỳ cục, như đeo găng tay mùa đông trong mùa hè
• Không tắm hoặc chải đầu
• Giọng nói đều đều hoặc ít nói chuyện hoặc không nói chuyện
• Khó thích thú mọi thứ

Các vấn đề khác khiến bạn nghĩ rằng có thể sẽ rất khó để có một cuộc sống bình thường, chẳng hạn như:

• Khó sử dụng thông tin để đưa ra quyết định
• Khó chú ý
• Gặp vấn đề với việc sử dụng thông tin mà bạn vừa học

Bệnh được chẩn đoán như thế nào?

Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn hoặc chuyên gia trị liệu sẽ hỏi về các triệu chứng của bạn, tiền sử gia đình và sức khỏe, và bất kì loại thuốc nào mà bạn đang dùng. Họ sẽ đảm bảo rằng bạn không có bệnh lý y tế hoặc vấn đề với rượu hoặc ma túy mà có thể gây ra các triệu chứng. Bạn có thể phải thực hiện các xét nghiệm hoặc chụp để giúp họ chẩn đoán.

Một chuyên gia sức khỏe tâm thần sẽ đưa ra chẩn đoán cuối cùng. Chẩn đoán được đưa ra dựa trên một cuộc trao đổi tỉ mỉ về tâm thần với bạn và các thành viên gia đình.

Bệnh được điều trị như thế nào?

Thuốc

Thuốc là phần quan trọng nhất của phép điều trị. Một vài loại thuốc có thể hữu ích. Nhà cung cấp dịch vụ y tế của bạn sẽ làm việc với bạn để lựa chọn thuốc tốt nhất cho bạn. Bạn có thể cần dùng nhiều hơn một loại thuốc. Các thuốc này có thể gây ra các tác dụng phụ, nhưng bạn và nhà cung cấp dịch vụ y tế của bạn sẽ theo dõi chúng. Nhà cung cấp dịch vụ y tế của bạn có thể thay đổi liều lượng dùng thuốc của bạn, hoặc thay đổi thuốc mà bạn đang dùng.

Quan trọng là tiếp tục dùng thuốc để kiểm soát các triệu chứng của bạn. Nếu bạn đang suy nghĩ về việc ngưng sử dụng thuốc của mình, nói chuyện với nhà cung cấp của bạn trước. Không ngừng dùng thuốc của bạn mà không có sự cho phép của nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn.

Liệu pháp hỗ trợ

Chứng rối loạn này thay đổi cách bạn quan hệ với những người khác và cách bạn nghĩ về những hoạt động hàng ngày. Những người khác có thể không thoải mái với hành vi bất thường hoặc đột ngột của bạn và họ có thể xa lánh bạn. Những người bị bệnh tâm thần phân liệt có nhiều khả năng tự tử, trở thành nạn nhân của tội ác, bị bắt giữ hoặc vô gia cư hơn những người khác. Liệu pháp hỗ trợ có thể giúp bạn t́m hiểu về bệnh tâm thần phân liệt và nhận lời khuyên về cách kiểm soát những thách thức hàng ngày.

Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) tập trung vào suy nghĩ và hành vi. Chuyên gia trị liệu sẽ giúp bạn học cách:

• Kiểm tra tính thực tế trong suy nghĩ của bạn
• Bỏ qua những giọng nói trong đầu bạn
• Đối phó với căng thẳng
• Thay thế những suy nghĩ tiêu cực bằng những suy nghĩ tích cực
• Xác định những dấu hiệu cảnh báo sớm cho biết các triệu chứng đang trở nên trầm trọng hơn
• Đặt ra mục tiêu và khích lệ bản thân

Liệu pháp nhóm có thể giúp bạn xử lư công việc, các mối quan hệ, liệu pháp thuốc và tác dụng phụ. Việc đó diễn ra theo nhóm từ 6 tới 10 người, theo hướng dẫn của nhà trị liệu.

Liệu pháp gia đình thường rất hữu ích. Liệu pháp gia đình điều trị cho tất cả các thành viên của gia đình hơn là tác dụng với riêng từng người. Nó giúp cả gia đình thay đổi.

Bệnh có thể khiến bạn khó sắp xếp các suy nghĩ, giải quyết vấn đề và đưa ra quyết định. Bạn có thể gặp khó khăn trong việc tự chăm sóc bản thân hay cho người khác biết bạn cần gì. Bạn có thể cần một chuyên gia trị liệu hoặc người quản lý trường hợp để giúp bạn quản lý các nhu cầu hàng ngày của ḿnh. Bạn có thể sống cùng những người cũng mắc bệnh này.

Bạn có thể cần nằm viện nếu bạn nghĩ đến việc tự làm đau bản thân hoặc người khác hoặc nếu bạn không thể tự chăm sóc bản thân.

Tôi có thể tự chăm sóc bản thân như thế nào?

• Yêu cầu hỗ trợ. Nói chuyện với gia đình và bạn bè. Tham gia nhóm hỗ trợ tại khu vực của bạn.
• Học cách chế ngự căng thẳng. Yêu cầu trợ giúp tại nhà và nơi làm việc khi lượng công việc quá lớn để xử lý. Tìm cách thư giãn, ví dụ làm một công việc yêu thích, nghe nhạc, xem phim hoặc đi dạo. Thực hiện các bài tập thở sâu khi bạn cảm thấy căng thẳng.
• Chăm sóc sức khỏe thể chất của bạn. Cố gắng ngủ ít nhất 7 đến 9 tiếng mỗi đêm. Thực hiện chế độ ăn uống điều độ. Hạn chế dùng caffein. Nếu bạn hút thuốc lá, hãy cai thuốc. Tránh rượu và ma túy vì chúng có thể khiến các triệu chứng của bạn xấu đi. Tập thể dục theo các hướng dẫn của nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn.
• Kiểm tra thuốc của bạn. Để giúp ngăn chặn vấn đề, cho nhà cung cấp dịch vụ y tế và dược sĩ của bạn biết tất cả các loại thuốc, phương pháp điều trị tự nhiên, vitamin và các chất bổ sung khác mà bạn đang dùng. Uống tất cả các thuốc theo chỉ dẫn của nhà cung cấp dịch vụ hoặc chuyên gia trị liệu. Uống thuốc của bạn ngay cả khi bạn cảm thấy hoặc cho rằng mình đã khỏe rất là quan trọng. Nếu không có thuốc, các triệu chứng của bạn có thể không cải thiện hoặc có thể xấu đi. Nói chuyện với nhà cung cấp của bạn nếu bạn gặp vấn đề với việc dùng thuốc của mình hoặc nếu các loại thuốc này dường như không có tác dụng.
• Liên lạc với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe hoặc nhà trị liệu của bạn nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào hoặc những triệu chứng của bạn có vẻ đang xấu đi. Đôi khi, bệnh này khiến bạn sợ hãi cả nhà cung cấp dịch vụ hoặc chuyên gia trị liệu. Theo dõi điều này và hãy thành thực với nhà cung cấp dịch vụ hoặc chuyên gia trị liệu về việc đó.

Yêu cầu chăm sóc khẩn cấp nếu bạn hoặc một người bạn yêu quý có suy nghĩ nghiêm túc về việc tự tử, tự hại mình, bạo lực, hoặc làm hại người khác.

Để biết thông tin chi tiết, liên hệ:

• Liên minh Quốc gia trợ giúp Người mắc bệnh tâm thần (NAMI) (National Alliance on Mental Illness, NAMI)
  800-950-NAMI
  http://www.nami.org
• Sức khỏe Tâm thần Hoa Kỳ (Mental Health America)
  800-969-6642
  http://www.mentalhealthamerica.net/