Đột Quỵ

Đột quỵ là gì?

Đột quỵ xảy ra khi lưu lượng máu tới phần não đột nhiên bị chậm hoặc ngừng lại. Phần não mất nguồn cấp máu sẽ dừng hoạt động. Bạn có thể gặp khó khăn khi sử dụng phần cơ thể được điều khiển bằng phần não bị tổn thương đó.

Cơn đột quỵ nhỏ có thể gây tổn thương không đáng kể. Đôi khi bạn có thể có các vấn đề ngay sau khi bị đột quỵ nhưng sau đó chúng có thể hết hoàn toàn trong vòng chưa đầy một ngày. Những loại đột quỵ nhỏ được gọi là thiếu máu cục bộ tạm thời, hoặc các TIA. Những đột quỵ lớn hơn có thể gây tổn thương suốt đời. Đôi khi chúng gây ra tử vong.

Mức độ hồi phục của bạn sau đột quỵ tùy thuộc vào mức độ tổn thương của não. Một số người hồi phục hoàn toàn sau đột quỵ. Những người khác tiếp tục gặp phải các vấn đề, như yếu một bên cánh tay hoặc cẳng chân, không nói được hoặc liệt. Bạn có nhiều khả năng hồi phục hoàn toàn sau đột quỵ nếu nhận được dịch vụ chăm sóc y tế ngay lập tức.

Đột quỵ còn được gọi là tai biến mạch máu não, hay CVA (cerebral vascular accident).

Nguyên nhân là gì?

Đột quỵ có thể do bất kỳ nguyên nhân nào khiến lưu lượng máu tới một phần của não bị chậm lại hoặc ngừng. Máu có thể không tới được mô não khi mạch máu bị nghẽn (đột quỵ do thiếu máu cục bộ) hoặc vỡ (đột quỵ do xuất huyết).

• Đột quỵ do thiếu máu cục bộ là loại đột quỵ thường gặp nhất. Mạch máu trong não có thể bị nghẽn theo nhiều cách khác nhau.
  • Chất béo ứ đọng, gọi là mảng bám, có thể tích tụ trong các mạch máu đưa máu đến não. Mảng bám làm cho mạch máu bị hẹp lại. Hiện tượng thu hẹp này làm giảm lưu lượng của dòng máu đến não. Những mảng bám nhỏ có thể vỡ ra khỏi thành mạch máu và làm tắc hoàn toàn mạch máu nhỏ.
  • Các cục máu hoặc chất béo từ những bộ phận khác của cơ thể có thể đi tới não hoặc cổ và làm nghẽn mạch máu trong não.
• Đột quỵ do xuất huyết xảy ra khi động mạch trong não bị vỡ và gây ra chảy máu trong não. Hiện tượng xuất huyết thường xảy ra mà không có cảnh báo. Huyết áp cao có thể gây ra đột quỵ do xuất huyết. Đôi khi, khiếm khuyết về mạch máu xuất hiện từ khi sinh có thể gây ra loại đột quỵ này.

Nguy cơ đột quỵ của bạn cao hơn nếu bạn:

• Trên 55 tuổi
• Có thành viên gia đình từng bị đột quỵ
• Là người Mỹ gốc Phi
• Là nam giới
• Đã từng bị đột quỵ, TIA hoặc đau tim

Bạn có nhiều khả năng bị đột quỵ nếu bạn mắc phải tình trạng y tế làm cho tim và mạch máu bị căng, như:

• Huyết áp cao
• Tiểu đường hoặc hội chứng chuyển hóa
• Cholesterol cao
• Bệnh với mạch máu
• Các vấn đề về nhịp tim hoặc van tim
• Thiếu máu hồng huyết cầu lưỡi liềm
• Chứng ngưng thở khi ngủ

Một số thói quen sống không lành mạnh có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ của bạn. Bạn có nhiều khả năng bị đột quỵ nếu bạn:

• Hút thuốc
• Có chế độ ăn không lành mạnh
• Thừa cân
• Không tập thể dục đầy đủ
• Dùng ma túy hoặc uống quá nhiều rượu

Những triệu chứng là gì?

Nghĩ tới từ FAST (mặt, cánh tay, lời nói, và thời gian) sẽ giúp ích để nhớ các triệu chứng đột quỵ và những việc cần làm. Các triệu chứng của đột quỵ xuất hiện trên FAST và có thể bao gồm:

• Mặt/Đầu
  • Ốm yếu, tê liệt, ủ rũ, hoặc ngứa ngáy trên mặt (có thể chỉ ở một bên)
  • Khó nhìn thấy (một hoặc cả hai mắt)
  • Đau đầu nghiêm trọng
  • Khó suy nghĩ
  • Khó nuốt
  • Cảm thấy chóng mặt kèm theo một hoặc nhiều hơn một triệu chứng được liệt kê ở trên
• Cánh tay/Cẳng chân
  • Yếu, tê liệt, hoặc ngứa ở cánh tay hoặc cẳng chân của bạn (có thể chỉ ở một bên cơ thể bạn)
  • Khó đi lại hoặc cử động cánh tay hoặc cẳng chân của bạn
• Lời nói
  • Khó nói hoặc hiểu được lời nói
• Thời gian
  • Gọi 911 để được trợ giúp khẩn cấp ngay nếu bạn có các triệu chứng đột quỵ.

Bệnh được chẩn đoán như thế nào?

Nhà cung cấp dịch vụ y tế của bạn sẽ hỏi về các triệu chứng và tiền sử sức khỏe của bạn và kiểm tra cho bạn. Các xét nghiệm có thể bao gồm:

• MRI, sử dụng một từ trường và sóng vô tuyến mạnh để hiển thị các hình ảnh chi tiết của não và các mạch máu
• Quét CT, sử dụng X-Quang và một máy tính để hiển thị các hình ảnh chi tiết của não và các mạch máu
• Siêu âm, sử dụng sóng âm thanh để hiển thị hình ảnh các mạch máu ở cổ và não
• Chụp mạch máu não, sử dụng thuốc nhuộm tiêm vào tĩnh mạch và chụp X-Quang để xem máu chảy qua não như thế nào
• ECG (cũng được gọi là EKG), đo và ghi lại nhịp tim của bạn
• Siêu âm tim đồ, sử dụng sóng âm thanh (siêu âm) để hiển thị hình ảnh bên trong tim

Nhà cung cấp dịch vụ y tế sẽ không biết chắc chắn loại đột quỵ mà bạn mắc phải cho tới khi bạn chụp CT hoặc MRI. Nếu một trong hai xét nghiệm cho thấy não bị chảy máu thì đó là đột quỵ do xuất huyết. Nếu xét nghiệm cho thấy tổn thương nhưng không chảy máu nhiều thì đó được coi là đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Vì 2 loại đột quỵ này có phép điều trị khác nhau nên bạn cần làm các xét nghiệm này càng sớm càng tốt để được điều trị đúng.

Bệnh được điều trị như thế nào?

Nếu bạn cho rằng mình hoặc một người nào đó gần bạn sắp bị đột quỵ, hãy gọi 911 ngay lập tức. Đừng làm bất cứ điều gì trước khi gọi 911.

Đừng uống aspirin nếu bạn cho rằng mình bị đột quỵ trừ khi nhà cung cấp dịch vụ y tế bảo bạn làm như vậy. Aspirin có thể làm trầm trọng hơn việc đột quỵ do xuất huyết.

Đột quỵ được điều trị tại bệnh viện. Phép điều trị tùy thuộc vào loại đột quỵ bạn mắc phải.

• Đột quỵ do máu cục gây ra có thể được điều trị bằng thuốc làm tan máu cục.
• Khi đột quỵ do chảy máu trong não gây ra, nhà cung cấp dịch vụ y tế của bạn sẽ cố gắng ngăn chặn chảy máu và chữa các mạch máu bị vỡ gây ra vấn đề đó.

Bạn có thể cần phẫu thuật để chữa mạch máu, giải quyết các vấn đề về lưu lượng máu, hoặc loại bỏ cục máu đông.

Tôi có thể tự chăm sóc bản thân như thế nào?

Tuân theo kế hoạch điều trị nhà cung cấp của bạn khuyến nghị.

Sau khi bị đột quỵ, bạn có thể cần bắt đầu một chương trình phục hồi chức năng để giúp bạn phục hồi và thích ứng với các vấn đề do đột quỵ gây ra. Tùy thuộc vào cách đột quỵ đã ảnh hưởng đến bạn như thế nào, điều này có thể bao gồm vật lý trị liệu, hoạt động trị liệu, hoặc ngôn ngữ trị liệu.

• Liệu pháp vật lý có thể giúp cơ của bạn khỏe trở lại. Bạn sẽ học cách di chuyển an toàn với các cơ bị yếu hoặc bị liệt.
• Liệu pháp lao động có thể giúp ích nếu bạn gặp vấn đề khi thực hiện các việc như ăn uống hoặc mặc quần áo.
• Liệu pháp ngôn ngữ có thể giúp ích nếu bạn gặp vấn đề khi nuốt, nói hoặc hiểu ngôn ngữ.

Bạn cũng sẽ được biết về chế độ ăn kiêng và các cách khác để cải thiện sức khỏe và giúp phòng tránh đột quỵ sau này.

Hỏi nhà cung cấp của bạn:

• Cách thức và thời gian bạn sẽ biết kết quả xét nghiệm
• Những hoạt động bạn nên tránh và thời điểm bạn có thể trở lại các hoạt động bình thường
• Cách tự chăm sóc bản thân tại nhà
• Những triệu chứng hoặc vấn đề bạn nên theo dõi và những việc cần làm nếu bạn mắc phải các triệu chứng hoặc vấn đề đó

Đảm bảo rằng bạn biết khi nào bạn nên quay lại để kiểm tra.

Tôi có thể làm gì để phòng tránh đột quỵ?

Một số nguy cơ đột quỵ không thể được ngăn chặn, như tuổi tác, chủng tộc, và tiền sử gia đình. Những nguy cơ khác, như huyết áp cao, cholesterol cao, tiểu đường, và bệnh tim có thể được kiểm soát với sự giúp đỡ của nhà cung cấp dịch vụ y tế của bạn. Lối sống thay đổi có thể cũng giúp phòng tránh đột quỵ:

• Không hút thuốc.
• Giảm cân nếu bạn cần và giữ cân nặng hợp lý.
• Năng hoạt động về thể chất
• Thực hiện chế độ ăn uống điều độ.
• Hạn chế uống rượu.

Bạn có thể tìm thêm thông tin từ:

• Hiệp hội đột quỵ Hoa Kỳ (American Stroke Association)
  1-888-4-STROKE
  http://www.strokeassociation.org