Pilay sa Tuhod

________________________________________________________________________

MGA PINAKAMAHALAGANG PUNTO

• Ang pilay sa tuhod ay pagbanat o pagkapunit sa isa o marami pang litid sa iyong tuhod na kinokonekta ang isang buto papunta sa isa pa.
• Baguhin o itigil ang paggawa sa mga aktibidad na nagiging sanhi ng pananakit hangggang sa maghilom ang mga pilay.
• Ang pilay sa tuhod ay maaaring gamutin sa pamamagitan ng mga benda o brace, yelo, ehersisyo, at paminsan-minsan ay gamot. Kadalasan, hindi kinakailangan ng operasyon.

________________________________________________________________________

Ano ang pilay sa tuhod?

Ang pilay sa tuhod ay isang pinsala sa isa o marami pang litid sa iyong tuhod. Ang mga litid ay matitibay na tali ng tissue na nagkokonekta sa isang buto papunta sa isa pa para mabuo ang mga kasukasuan. Ang mga litid sa iyong tuhod ay pinapanatiling nasa puwesto ang iyong tuhod at mga leg bone kapag naglalakad o tumatakbo ka. Kapag napinsala ang isang litid, maari itong mabanat, bahagyang mapunit, o ganap na mapunit. Ang ganap na pagkapunit ay ginagawang napakaluwag at hindi panatag ang dugtong ng tuhod.

Ang mga pangunahing litid sa iyong tuhod ay litid na medial collateral, ang litid na lateral collateral, ang litid na anterior cruciate, at ang litid na posterior cruciate.

Ano ang sanhi?

Ang pilay sa tuhod ay nagiging sanhi ng isang biglaang aktibidad na bumabaluktot o pumupunit ng litid. Maaaring mangyari ito, bilang halimbawa, kapag naglaro ka ng sports, kapag bumagsak ka, o kung ikaw ay nasa isang aksidente na bumabaluktot ang iyong paa.

Ano ang mga sintomas?

Maaaring kabilang sa mga sintomas ang:

• Isang malakas, makirot na pag-pop sa oras ng pinsala
• Pamamaga ng iyong tuhod
• Nahihirapang ibaluktot o ideretso ang iyong tuhod
• Pananakit sa paligid ng iyong tuhod
• Pakiramdam na parang maluwag o hindi matatag ang iyong tuhod

Papaano itong sinusuri?

Tatanungin ng iyong healthcare provider ang tungkol sa iyong mga sintomas, aktibidad, at medikal na history at susuriin ka. Maaari magkaroon ka ng ma-X-ray o iba pang scan.

Papaano itong ginagamot?

Kakailanganin mong magpalit o itigil ang mga aktibidad na nagiging sanhi ng pananakit hangggang sa maghilom ang litid.

Maaaring irekumenda ng iyong provider ang mga ehersisyong pag-uunat at pampalakas para tulungan kang maghilom.

Maaaring balutan ng iyong provider ng nababanat na benda sa paligid ng iyong tuhod para mapigilan sa paglala ang pamamaga. Maaaring kailanganin mong panatilihin ang iyong tuhod sa isang immobilizer ng tuhod at gumamit ng mga saklay para maprotektahan ang iyong tuhod habang naghihilom ka.

Kadalasan hindi kailangan ang operasyon maliban lang kung may ganap kang pagkapunit ng litid o mangilan-ngilang litid ang napinsala nang sabay-sabay.

Kadalasanag bumubuti ang pananakit sa loob ng ilang linggo sa pamamagitan ng sariling-pag-aalaga, ngunit ang ilang pinsala ay maaaring tumagal nang mangilan-ngilang buwan o mas matagal na maghilom. Mahalaga na sundin ang lahat ng itinuturo ng iyong healthcare provider.

Papaano kong pangangalagaan ang sarili ko?

Para panatilihing mapababa ang pamamaga at tulungang lunasan ang pananakit sa unang ilang araw pagkatapos ng pinsala:

• Maglagay ng bulsa-de-yelo, gel pack, o pakete ng mga nagyelong gulay na nakabalot sa isang basahan sa napinsalang bahagi tuwing 3 hanggang 4 na oras nang hanggang 20 minuto nang minsan.
• Panatilihing nakataas ang iyong paa sa mga unan kapag uupo o hihiga ka.
• Uminom ng hindi inireresetang gamot sa pananakit, tulad ng acetaminophen, ibuprofen, o naproxen. Basahin ang label at inumin tulad ng inuutos. Maliban lang kung inirerekumenda ng iyong healthcare provider, hindi mo dapat inunim ang mga gamot na ito nang higit sa 10 araw.
  • Ang mga nonsteroidal anti-inflammatory medicines (NSAIDs), tulad ng ibuprofen, naproxen, at aspirin, ay maaaring magsanhi ng pagdurugo ng bituka at iba pang problema. Ang mga peligrong ito ay tumataas sa edad. Ang paglalagay ng NSAID gel sa iyong balat ay maaaring mabawasan ang pananakit, na may kaunting mga side effect kaysa sa mga pildoras na iniinom. Tanungin ang iyong healthcare provider kung tama para sa iyo ang isang reseta.
  • Ang acetaminophen ay maaaring maging sanhi pinsala sa atay o iba pang problema. Maliban lang kung inirerekumenda ng iyong provider, huwag iinom nang higit sa 3000 milligrams (mg) sa 24 na oras. Para makasigurado na hindi ka iinom nang sobra, tingnan ang iba pang gamot na iniinom mo para malaman kung naglalaman din sila ng acetaminophen. Tanungin ang iyong provider kung kailangan mong iwasan ang pag-inom ng alkohol habang iniinom ang gamot na ito.

Sundin ang mga itinuturo ng iyong healthcare provider, kabilang ang anumang ehersisyong inirerekumenda ng iyong provider. Tanungin ang iyong provider.

• Papaano at kailan mo malalaman ang mga resulta ng iyong pagsusuri
• Gaanong katagal para makapanumbalik sa dating lakas ng katawan
• Kung may mga aktibidad na dapat mong iwasan, at kung kailan ka makakabalik sa iyong mga normal na aktibidad
• Papaanong pangalagaan ang iyong sarili sa bahay
• Anong mga sintomas o problema ang dapat mong subaybayan at ano ang gagawin kung magkakaroon ka ng mga ito

Siguruhin na alam mo kung kailan ka dapat bumalik para sa isang checkup. Puntahan ang lahat ng appointment para sa pagpapatingin o eksaminasyon ng provider.

Papaano akong makakatulong iwasan ang pilay sa tuhod?

Ang mga ehersisyong pang-warm-up at pag-uunat bago sa mga aktibidad ay makakatulong maiwasan ang mga pinsala. Bilang halimbawa, mag-ehersisyo na nakapagpapalakas ng mga kalamnan ng hita at hamstring at unatin ang mga kalamnan ng iyong binti.

Sundin ang mga patakarang pangkaligtasan at gumamit ng anumang pangprotektang kagamitan na inirerekumenda para sa iyong trabaho o sport. Bilang halimbawa, kung mag-i-ski ka, siguruhing nai-set nang tama ang iyong mga ski binding ng isang sanay na dalubhasa para kakawala ang iyong mga ski kung babagsak ka.